✔ Coğrafya Önemli Pratik Bilgiler
YGS ve LYS sınavlarında coğrafyada en çok sorulan ve önemli bilgileri bir araya getirerek detaylı bir arşiv oluşturduk. Bu arşive iyi çalışırsanız kısa sürede coğrafya netlerinizi arttırabilir coğrafya dersine daha verimli bir şekilde çalışabilirsiniz. Coğrafyada ÖSYM'nin üzerinde durduğu önemli bilgileri sizlere maddeler halinde pratik bir şekilde aktarmaya çalıştık. Sınava girmeden önce bu bilgileri sadece bir kere bile okumak faydanıza olacaktır. Genel olarak uzun paragraf ve metinler öğrencilerin konuları anlamasını zorlaştırdığı gibi çalışma isteklerini azaltmaktadır. Bunun için sizlere daha kolay,hızlı ve keyifli bir şekilde çalışabileceğiniz bir arşiv oluşturduk. Bu bilgileri not edebilir veya coğrafya konu anlatım kitabınızı bitirdiyseniz bilgilerinizi tazeleyebilirsiniz.
- Turizm gelirlerinde 2. sırada yer alır.
- Kaz dağları-dilek yarımadası-spil dağı-travertenler
- Efes-millet-Meryem ana kilisesi
- Kaplıcalar ve kıyı turizmi gelişmiştir.
- Kış turizmi gelişmemişti.
2)AKDENİZ BÖLGESİ (Turizm)
- Turizm gelirlerinde 3. sırada yer alır
- Saint pieerre kilisesi-kız kelesi-Aspendos-Patara Perge
- lara-Konya altı plajları-karstik şekiller
- Yedi uyurlar mağarası-cennet-cehennem obrukları
- Olympos-köprülü kanyonu-kovada-Manavgat şelalesi
- NOT: Kış turizmi gelişmiştir.
3)MARMARA BÖLGESİ (Turizm)
- Turizm gelirlerinde 1. sırada yer alır
- Turizm çeşitliliği fazladır
- Turizm yılın 12 ayına yayılmıştır.
4)KARADENİZ BÖLGESİ (Turizm)
- Çoruh-fırtına deresi rafting-yaylacılık
- Sümela manastırı-kral kaya mezarlıkları
- Uzun göl-Abant-Yedigöller-Hatilla vadisi doğal güzellikler
- Ilgaz ve kartal kaya kayak merkezleri
- NOT: Yağış rejiminden dolayı deniz turizmi gelişmemiştir.
5)DOĞU ANADOLU BÖLGESİ (Turizm)
- Palandöken-Sarıkamış kayak tesisleri
- Ani harabeleri-İshakpaşa sarayı-Akdamar kilisesi
- Harput- yüzen adalar-meteor çukuru
- NOT: Kış turizm potansiyelinin en çok olduğu bölgedir….
6)İÇ ANADOLU BÖLGESİ (Turizm)
- Peribacaları-ıhlara vadisi
- Erciyes-Elmadağ kayak merkezleri
- Kültepe-Gordion-Hattuşaş-Çatalhöyük tarihi yerler
- Sultan sazlığı-Beypazarı-Kızılcahamam doğal oluşumlar
- Etnografya müzesi-Mevlana
7)GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ (Turizm)
- Zeugma-Hasankeyf-nemrut heykelleri
- Balıklı göl-Mardin tarihi evleri-Diyarbakır surları
- Çermik kaplıcaları-Malabadi köprüsü-GAP
- NOT: Kış turizmi ve yaylacılık gelişmemiştir.
8) TÜRKİYEDE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA DAĞILIMI (%)
- % 46 Doğalgaz
- % 24 Hidro-elektrik
- % 17 Linyit kömürü
- % 9 Taşkömürü, Asfaltit
- % 4 Diğerleri
9)TÜRKIY’EDE BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ
- GAP: (Güneydoğu Anadolu Projesi): Sulama ve kalkınma Projesidir Uygulanmakta olan projedir.
- DOKAP: (Doğu Karadeniz Projesi):Devlet Planlama Teşkilatı tarafından planlanan bir projedir. Ekonomiyi, ticareti, turizmi geliştirmek amaçlanmıştır.
- DAP: (Doğu Anadolu Projesi):Projenin amacı bölgede büyüme sağlamaktır. Tarım ve hayvancılık ile ilgili.
- ZBK:(Zonguldak-Bartın-Karabük Projesi):Projenin amacı demir-çelik üretiminde bölgede yeni yatırım alanları oluşturmaktır.
- YHGP:(Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi):Projenin amacı Yeşilırmak havzasında yer alan Amasya, Çorum, Tokat, Samsun illerini içine alan proje havzasında rejim düzensizliğinden kaynaklanan taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarını çözmektir.
10)JEOTERMAL SANTRALLERİ
*Jeolojik yapıya bağlı ortaya çıkar. (EGE BÖLGESINDE)
- SARAYKÖY - Denizli
- GERMENCIK - Aydın
- BALÇOVA - İzmir
11) HEYELAN HAKKINDA ÖNEMLİ BİLGİLER
- Killi yapı eğim ve yağış etkilidir
- En çok Doğu Karadeniz’de görülür
- ilkbaharda fazla(kar erimelerinden dolayı)
- İstinat duvarları en önemli önlemdir
- NOT: Bitki örtüsü heyelanı önleyemez.
12)Nüfus miktarının en çok olduğu bölge: MARMARA
nüfus miktarının en az olduğu bölge: DOĞU ANADOLU
nüfus miktarının en az olduğu bölge: DOĞU ANADOLU
13) NÜFUS ARTIŞININ OLUMLU SONUCLARI
- İş gücü ucuzlar.
- Vergi alımı artar.
- Ticarete canlılık gelir.
- Yeni iş kolları ortaya çıkar.
NOT: Bu sonuçlar olumsuz sonuçlara çok benzer.
14)Türkiye’de toplam nüfus içinde ERKEK nüfus sayısı daha fazladır.
15) TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER
*Türkiye'de göç alan illerde erkek sayısı kadın sayısından daha fazladır…
16)TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER
*En fazla mısır yetiştiren bölge: AKDENIZ
17) KaYıP SaKaL= karayel, yıldız, poyraz, samyeli, kıble, lodos= Türkiye’yi etkileyen yerel rüzgârlardır.
NOT: Samyeli= keşişleme
18)ZÜHTİ: (zeytin, üzüm,haşhaş,tutun,incir) : Ege bölgesinin ilk sırada yer aldığı ürünler.
19)TAKKE: (Tefenni, Acıpayam, Korkuteli, Kestel, elmalı) karstik ovalar… Verim azdır. Akdeniz çevresinde yer alır.
20) Doğalgaz tesisleri : OHA (Ovaakça, Hamit abat, Ambarlı)
21)Enerji üreten göller….HET(HAZAR, EĞİRDİR,TORTUM)
22) BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ BİLGİLER 1
- Ria tipli kıyılar : İstanbul ve Çanakkale boğazları, bodrum (riyakâr insanların en fazla olduğu bölge Marmara…)
- Dalmaçya : ( Şifre : denize nerede dalacaksınız.)=Antalya
- Boyuna :(Şifre : dağlar kıyı boyunca uzanır)=Akdeniz ve Karadeniz
- Enine tipli : (E harfi=ege)=ege kıyıları
23) BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ BİLGİLER 2
Haliçli Kıyılar(gel-git sonucu oluşur), skyer ve fiyortlu(kutup bölgeleri=buzullar… Enlemden dolayı yok) Türkiye’de bulunmaz…
24) BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ BİLGİLER 3
- Devlet kontrolünde bulunan ürünler: haşhaş, kenevir, pirinç, tütün
- Türkiye’de çıkarım alanı en dar olan maden: TAŞKÖMÜRÜ
- Türkiye’de çıkarım alanı en geniş olan maden: LİNYİT
- Türkiye’de yetişme alanı en dar olan ürünler: MUZ, ÇAY
- NADAS alanlarının en az olduğu bölge: KARADENİZ
- NADAS alanlarının en fazla olduğu bölge: İÇ ANADOLU
25) DEMIRYOLLARI
- Gitmediği yerler:Yıldız dağları, Çanakkale, menteşe, Antalya, Hakkâri yöresi ve Doğu Karadeniz…
- Gittiği kıyılar:Samsun, Zonguldak, İskenderun, Mersin, İzmir, Bandırma,İstanbul İzmit,Sakarya….
29)Türkiye’deki tektonik göller: ( Şifre : BASİT MUHASEBE )
→(Burdur gölü, Acıgöl, Sapanca gölü, İznik gölü, Tuz gölü, Manyas Gölü, Ulubat gölü, Hazar gölü, Akşehir gölü, Seyfe gölü, Eber gölü, Beyşehir gölü, Eğirdir gölü)
30) EN ÇOK KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER
- KIYI balıkçılığında ilk sırada yer alan bölge: KARADENİZ
- KÜLTÜR balıkçılığında ilk sırada yer alan bölge : EGE
- KÜMES VE BESİ hayvancılığında ilk sırada : MARMARA
- BÜYÜKBAŞ hayvancılığında ilk sırada : DOĞU ANADOLU
- KÜÇÜKBAŞ hayvancılığında ilk sırada : İÇ ANADOLU
- KIL KEÇİSİ yetiştiriciciğinde ilk sırada : AKDENİZ
- TİFTİK KEÇİSİ yetiştiriciciğinde ilk sırada : İÇ ANADOLU
- İPEKBÖCEKÇ.. Yetiştiriciliğinde ilk sırada : MARMARA
- Türkiye’de hâkim olan arıcılık tarzı : GEZGİN ARICILIK
- Arıcılık yani bal üretimde ilk sırada yer alan bölge: EGE (Menteşe Dağlarından dolayı)
- En yaygın sanayi dalı : ÇİMENTO
- En fazla nüfusu istihdam eden sektör : DOKUMA
31) BOR Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Bilgiler :
- Jet, roket yakıtı, emaye, porselen, cam gibi binlerde alanla kullanılabilir.
- Dünya bor çıkarımında Türkiye ilk sırada yer alır.
- İhraç ediyoruz.
- BALIKESİR(Bigadiç,susurluk),BURSA(M.kemalpaşa),KÜTAHYA(Emet)ve ESKİŞEHİRde(Seyitgazi)çıkarılır.
- Bandırma BORAKS fabrikasında işletilir
32) BOKSİT ( Alüminyum) Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Bilgiler
- Alüminyumun hammaddesidir.
- Hafif olup, kullanım alanı geniştir.
- Akseki ve seydişehir de çıkarılır.
- SEYDİŞEHİR’DE işletilir.
33) DEMİR Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Bilgiler
- Ağır sanayinin hammaddesidir.
- Türkiye’de DİVRİĞİ, HEKİMHAN, HASANCELEBİ ve EYMİR de çıkarılır.
- Çıkarıldığı yerin uzağında işletilir
- İSKENDERUN(Ulaşım:liman),KIRIKKALE(silah),EREĞLİ,KARABÜK’TE(enerji kaynakları:taşkömürü) işlenir.
34) COĞRAFYADA EN ÇOK KARIŞTIRILAN BİLGİLER :
- Marmara Gölü: EGE BÖLGESİNDE yer alır.
- TOKAT:Karadeniz’de
- Eskişehir:İç anadoluda
- Kütahya:Ege bölgesinde
- DİVRİĞİ:Doğu anadoluda
- AFŞİN-ELBİŞTAN: Doğuanadoluda
- Seydişehir: AKDENİZ BÖLGESİnde yer alır.
- En fazla KENEVİR yetiştiren bölge: KARADENIZ
- En fazla KETEN yetiştiren bölge:MARMARA
- En fazla PAMUK yetiştiren bölge:GUNEYDOGUANADOLU
35) ŞİFRE: ZÜHTİ
✔(zeytin, üzüm, haşhaş, tutun,incir):Ege bölgesinin ilk sırada yer aldığı ürünler
36) ŞİFRE : BETÜŞ
✔(buğday, elma,tütün,üzüm,şekerpancarı): Ekim alanı geniş olan tarım ürünleri
37) SANAYİ TESİSLERİ
- ELAZIĞ ve ANTALYA dağılışı verilen sanayi tesisleri : KROM
- En fazla istihdam hangi sanayi dalındadır : DOKUMA
- ANKARA,KAYSERIÜBURSA-İNEGÖL dağılışı verilen sanayi tesisleri : MOBİLYA
- HEREKE-CERKEZKÖY,GÖRDES-DEMİRCİ-KULA,SIIRT-SIVAS dağılışı verilen sanayi tesisleri= HALI-KİLİM
- MERSIN-ATAS,iZMİR-ALIAGA,İZMİT-İPRAŞ,KIRIKKALE-ORTANADOLU,BATMAN-BATMAN dağılışı verilen sanayi tesisleri= PETRO-KİMYA
- EREGLI-KARABUK,İSKENDERUN,KIRIKKALE dağılışı verilen sanayi tesisleri= DEMİR-ÇELİK
- KIRIKKALE,ANKARA dağılışı verilen sanayi tesisleri= SİLAH SANAYİ
38) SERT KARASAL İKLİM ile İlgili Önemli Bilgiler
- Yükselti karasallık ve Sibirya basınc ile ortaya cıkmış
- Yaz yağışları fazla-yükselim yağışları
- Uzun çayır: b.baş hayvancılık
- Erzurum Kars civarında etkilidir.
✔ Maden arayan ve finanse eden kuruluşlar : MTA, Etibank
39) KROM İle İlgili Önemli Bilgiler :
- Paslanmaz çelik üretiminde kullanılır.
- Fethiye-Köyceğiz-Dalaman ve Guleman (Elazığ)da çıkarılır
- Antalya ve Elazığ’daki ferro-krom tesislerinde işlenir.
40) RÜZGAR ENERJİSİ ile İlgili Önemli Bilgiler :
- Çevreyi kirletmez
- Kurulum maliyeti yüksektir.
- İzmir-Çeşme-Alaçatı-Çanakkale, Bozcaada, Çatalca, Hatay’da da santraller kurulmuştur.
41) ULAŞIM ile ilgili Önemli Bilgiler :
- maliyeti en AZ ulaşım sistemi : DENİZYOLLARI
- maliyeti en FAZLA ulaşım sistemi: HAVAYOLLARI
- en HIZLI ulaşım sistemi= HAVAYOLLARI
- en YAVAŞ ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI
- en RİSKLİ ulaşım sistemi= KARAYOLLARI
- en GÜVENİLİR ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI
- en çok YÜK ve YOLCU taşıyan= KARAYOLLARI
42) FOSFAT ile ilgili Önemli Bilgiler :
- Gübre sanayisinin hammaddesidir.
- Başlıca Yataklar: Mazı Dağı(Mardin)
- İthal ediyoruz.
✔ Taşkömürüyle çalışan termik santral : Çatalağzı
43) SICAKLIK ile İlgili Önemli Bilgiler :
- Gerçek sıcaklık: Bir yerin yükselti ortalaması dikkate alınarak ölçülen sıcaklıktır…..
- İndirgenmiş sıcaklık: 0 metrede ölçülen, yükselti
- dikkate alınmayarak ölçülen sıcaklıktır.
- Not: indirgenmiş izoterm haritalarında yükselti aranmaz.
44) ULUSAL (ORTAK) SAAT
- YAZ: Iğdır (45 doğu)
- KIŞ: İzmit (30 doğu) kullanılır……
- NOT: her yerde farklılık gösteren ise YEREL SAATtir…
45) ✔ SINIR KAPILARIMIZ
- Türkiye-Gürcistan =Sarp Sınır Kapısı
- Türkiye-Ermenistan=Akyaka Sınır Kapısı
- Türkiye-Nahcivan (Azerbycn) =Umut Sınır (Dilucu)
- Türkiye-İran =Gürbulak Sınır Kapısı
- Türkiye-İran = Esendere Sınır Kapısı
- Türkiye-Irak =Habur Sınır Kapısı
- Türkiye-Suriye= Nusaybin Sınır Kapısı (Mardin)
- Türkiye-Suriye =Ceylanpınar Sınır Kapısı (Şanlıurfa)
- Türkiye-Suriye =Akçakale Sınır Kapısı Şanlıurfa
- Türkiye-Suriye= Karkamış Sınır Kapısı Gaziantep
- Türkiye-Suriye= Öncüpınar Sınır Kapıs Kilis
- Türkiye-Suriye= Cilve gözü Sınır Kapısı Hatay
- Türkiye-Suriye =Yayladağı Sınır Kapısı Hatay
- Türkiye-Yunanistan =İpsala Sınır Kapısı Edirne
- Türkiye-Bulgaristan= Kapıkule Sınır Kapısı Edirne
46) ✔ PLATOLARIMIZ
- Erzurum-Kars, Ardahan Platoları: Volkanik lavların oluşturduğu Türkiye’nin en yüksek platolarıdır.
- Gaziantep, Şanlıurfa Platoları: GAP’la birlikte bu platolarda tarımsal faaliyetler önem kazanmıştır.
- Teke, Taşeli Platoları: Akdeniz Bölgesi’nde kalkerli (kireç taşı) arazi üzerinde oluşmuştur.
- Yazılıkaya Platosu: Egenin iç kesimlerinde yer alır.
- Çatalca-Kocaeli Platosu: Türkiye’nin en alçak platosu olup çok sayıda sanayi tesisleri bulunur.
- Obruk, Cihanbeyli, Haymana, Bozok, Uzun yayla Platoları: (HUCOB) İç Anadolu Bölgesi platolarıdır. Küçükbaş hayvancılık ve tahıl tanımı yaygındır.
47) TÜRKİYE AKARSULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ :
- Genellikle doğu-batı yönlü uzanırlar (dağların uzanış şekli)
- Genellikle boyları kısadır (Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması)
- Aşındırma güçleri fazladır (yükselti fazlalığı, eğim)
- Genellikle akımları düzensizdir (iklim şartları)
- Ulaşım ve taşımacılıkta kullanılmaz (yatak eğimi ve düzensiz rejim)
- En çok enerji üretimi ve sulamada kullanılır (yükselti ve tarım)
48) KAPALI HAVZA NEHİRLERİMİZ :
Aras ve Kura nehirleri açık deniz veya okyanuslara sularını gönderemedikleri için kapalı havza özelliklerini gösterir.
Türkiye’deki Kapalı Havzalar :
- Konya Kapalı Havzası,
- Tuz Gölü Havzası,
- Burdur kapalı havzası,
- Acıgöl kapalı havzası,
- Van Gölü kapalı havzası
- Aras-Kura kapalı havzasıdır.
49) Karstik Göller
Bu tür göller jips, kalker ve kaya tuzu gibi çözünebilen tabakaların bulunduğu yerlerde oluşan göllerdir. Kalkerin çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde yer alırlar. Kestel, Elmalı, Suğla, Salda ve Kovada gölleri (KESSK) bu oluşumlara örnek gösterilir
50) Tombolo (Saplı ada)
Kıyı yakınında bulunan ada ile kara arasında dalgaların getirdiği malzemeleri biriktirmesi sonucu ada karaya bağlanır. Bu şekilde oluşmuş yer şekillerine Tombolo denir. Kapı dağı Yarımadası ve Sinop-İnce burun örnektir
✔ Aynı enlemde bulunan merkezlerde; ekvatora olan uzaklık, güneş ışınlarının düşme açısı, tutulma oranı, yerçekimi, gece-gündüz süre değişimi, çizgisel hız, iklim kuşakları, iki meridyen arasındaki mesafe ve yaşadıkları mevsim ortaktır.
NOT: Aynı boylamda YEREL saatler aynıdır
51)TÜRKİYE’DE BASINÇ
- İzlanda D.A.B.: Daha çok kış mevsiminde Türkiye’yi kuzeybatından etkiler. Bol yağış getirir. Kışların ılık geçmesine sebep olur.
- Asor D.Y.B.: Türkiye’yi daha çok yaz mevsiminde etkiler. Güneybatıdan etkili olan bu basınç sistemi sıcaklığı ve kuraklığı artırmaktadır.
- Sibirya T.Y.B. Kış mevsiminde kuzeydoğudan Ana doluya giriş yapar. Kışların sert, soğuk ve kar yağışlı geçmesine sebep olur. Batıya doğru gidildikçe etkisi azalır.
- Basra T.A.B. Yaz mevsiminde güneydoğudan Türkiye’ye doğru giriş yapar. Yaz mevsiminde sıcaklık ve kuraklığı artırır.
52) FÖHN RÜGZARI
Föhn: Bir dağ yamacını aşan, alçalan, sürtünmenin etkisiyle ısınan sıcak ve kuru rüzgârlardır. Föhn rüzgârlarının etkili olduğu yerlerde sıcaklık yükselir. Tarım ürünleri çabuk olgunlaşır, kar erimelerine bağlı sellenme ve orman yangınlarına da sebep olmaktadır.
NOT: Rize’de turunçgil, Iğdır’da pamuk ve Çoruh-Kelkit vadisinde zeytinin yetişmesine sebep olmuştur. Bu duruma bağlı mikro klima alanları oluşmuştur.
53) Türkiye’de Güneşlenme Süresi ve Buharlaşma Miktarı
Genel anlamda güneyden kuzeye doğu gidildikçe güneşlenme süresi ve buharlaşma miktarı azalır. Buharlaşma şiddeti ve güneşlenme süresinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu iken en az olduğu bölüm Doğu Karadeniz’dir
54) KARADENİZ İKLİMİ
✔ Marmara’nın kuzeyi ile Karadeniz kıyılarında etkilidir.
- Hakim yağış şekli yamaçtır.
- En fazla yağışı sonbahar, en az yağışı ise ilkbaharda alır.
- Türkiye’de yağış rejiminin düzenli olduğu tek iklim tipidir.
- Doğal bitki örtüsü ormandır.
- Fındık ve mısır doğal tanıtıcı ürünleridir.
55) AKDENİZ İKLİMİ
✔ G.Marmara, Kıyı Ege, Akdeniz kıyılar ve G.Antep çevresinde görülür.
- Hâkim yağış şekli cepheseldir.
- En fazla yağış kış, en az yağış ise yaz mevsiminde düşer.
- Doğal bitki örtüsü kısa boylu bodur ağaççıklardır (maki).
- Zeytin ve turunçgiller doğal tanıtıcı ürünleridir.
- Hâkim toprak tipi Terra-rossa’dır.
56) ILIMAN KARASAL İKLİM
- Türkiye’de en geniş alana yayılan iklim tipidir.
- En fazla yağışı ilkbaharda alır
- Yükselim yağışları hâkimdir
- Yarı kurak bir iklimdir.
- Bitki örtüsü kısa boylu cılız ot topluluklarıdır(bozkır)
- Verimsiz tuzlu kireçli step toprakları hâkimdir…
57) TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
- Alüvyal: Akarsuların taşıdığı verimli topraklardır. Delta ovaları bu toprak türündendir.
- Moren: Buzulların taşıdığı topraklardır. Bazı yüksek dağlarda sınırlı görülür.
- Lösler: Rüzgârların taşıdığı topraklardır.Türkiye’de pek görülmez.
58) YERLİ KAYA TOPRAKLARI
- Terra-Rossa: Kalkerin paslanmasıyla kırmızı renk alan Akdeniz toprağıdır. Verim azdır.
- Çernozyom: Yerli kaya topraklarının en verimlisidir. Erzurum-Kars civarında yaygındır.
- Kahverengi Step: İç bölgelerde yer alan tuzlu kireçli ve verimsiz topraklardır.
- Laterit: Bol yıkanmış tuzsuz, kireçsiz, asitli topraklardır. Doğu Karadeniz’de yaygındır.
- Podzol: İğne yapraklı bölge toprağıdır. Batı Karadeniz’de yaygındır.
- Kahverengi Orman Toprakları: Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır, verimlidir.
✔ Türkiye’de toprak çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge Marmara’dır (iklim çeşitliliği).
59 ) Erozyonun Sonuçları
- Tarım topraklarının verimsizleşmesi
- Baraj göllerinin alüvyonlarla hızla dolması
- Doğal dengenin bozulması
- Delta ovaları meydana gelir (tek olumlu sonuç)
60) TÜRKİYEDE EN ÇOK GÖRÜLEN AFETLER
- Deprem : % 61
- Orman yangınları : % 15
- Sel : %14
- Kaya düşmesi : % 5
- Heyelan : % 4
- Çığ : % 1
61) NÜFUS SAYIM TARİHÇESİ
Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı ve Türkiye nüfusu 13,6 milyon civarındaydı. 1990 yılına kadar nüfusun 5 yılda bir sayılmasına, 1990’dan sonra ise nüfusun 10 yılda bir sayılmasına karar verildi. Günümüzde ise artık adrese dayalı bir sayım söz konusudur. 2011 yılı sayımlarına göre ise Türkiye nüfusu 74 milyona yükselmiştir. Nüfusla ilgili bilgileri TÜİK düzenler.
✔ Tarihsel süreçte Türkiye nüfus artış oranında artış ve azalmalar olsa da nüfus miktarında sürekli artış olmuştur.
62) NÜFUS POLİTİKALARI
Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusu arttırıcı bir politika izlenilmiştir. 1970’li yıllardan sonra nüfus artış oranını azaltmaya yönelik bir politika izlenmiştir. Günümüzde ise nicelikten ziyade nüfusumuzun niteliksel değişimi üzerinde durulmaktadır.
63) Nüfusun seyrek olduğu yerler
- Hakkâri Yöresi (Dağlık, engebe, karasal iklim)
- Teke, Taşeli ve Menteşe civarı (dağlık, karstik arazi, eğim)
- Yıldız Dağları bölümü, Biga Yarımadası (engebe ve ana yollara sapa kalma)
- Tuz Gölü Çevresi (iklim = kuraklık)
- Yukarı Kızılırmak bölümü (engebe, iklim)
✔ Dağlık alanlar, su yüzeyleri ve bataklık (sazlık) alanlarda nüfus azdır.
64) Nüfusun yoğun olduğu alanlar
- G. Antep ve Kayseri çevresi (sanayi ve ticaret)
- Adana çevresi (tarım ve sanayi)
- Kıyı Ege (tarım ve sanayi)
- Güney Marmara (tarım ve sanayi)
- Çatalca – Kocaeli Bölümü (sanayi ve hizmet)
- Ankara ve Eskişehir çevresi (idari yapı, ulaşım)
- Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimi (uygun iklim)
65) ÖNEMLİ BİLGİLER
Aktif (Çalışan) nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı
- Tarım(1.cil faaliyet) : Tarımsal üretim, hayvancılık, ormancılık, bağ-bahçe gibi alanları kapsar.
- Sanayi(2.cil faaliyet): Endüstri, madencilik ve her türlü imalatı içine alan faaliyetlerdir.
- Hizmet(3.cil faaliyet): İnşaat, ticaret, turizm, eğitim, sağlık gibi alanlarda çalışanlardır.
✔ Çalışan nüfusun sektörel dağılımı= tarım%26, sanayi %25, hizmet%49
66) KIRSAL MESKEN MALZEMELERİ
- Ahşap meskenler: Ormanların fazla olduğu alanlarda görülür. Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır.
- Kerpiç (toprak) meskenler: Kurak ve yarı kurak bölgelerde yaygındır. İç Anadolu, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde bu tip evler yaygındır.
- Taş meskenler: Genellikle daha çok Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır.
- Tüflü meskenler: Volkan tüflerinin yoğun bulunduğu Kapadokya çevresinde yaygındır.(Yer-gök…
- Betonarme meskenler: Kentleşme oranının fazla olduğu bölgelerde kırsal yapı malzemesi olarak beton kullanılmaktadır.
67) Köy altı yerleşmeleri
- Köyden daha küçük olan yerleşme birimleridir.
- Divan: Köyü oluşturan mahallelerin her biridir. Batı Karadeniz’de yaygındır.
- Yayla: Hayvancılık amaçlı yapılan geçici yerleşmelerdir. Yaz mevsiminde yaylaya çıkılır ve sonbaharda geri dönülen geçici yerleşmelerdir. Son yıllarda özellikle Doğu Karadeniz Bölümü’nde turizm de gelişmiştir.
- Mezra: Köye biraz uzak 5 – 10 haneli yerleşmelerdir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır.
- Kom: Köye biraz uzak geniş otlaklar içinde yapılmış yerleşme türüdür. Hayvancılık amaçlıdır. Geçici yerleşme türü olup Doğu Anadolu’da yaygındır.
- Ağıl: Genellikle küçükbaş hayvanlarının gece barındıkları üstü açık yerleşmelerdir.
- Çiftlik: Geniş araziler üzerine kurulmuş birkaç ev ve eklentileridir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Trakya ve Batı Anadolu’da yaygındır.
- Oba: Genellikle hayvancılık amaçlı kurulmuş birkaç çadırdan oluşan geçici yerleşme türüdür
68) ÇOK ÖZEL NÜFUS BİLGİLERİ
Nüfusu inceleyen bilime DEMOGRAFYA denilir.
- Türkiye tarihinde nüfus artış oranındaki en büyük düşüş 1945 yılında (II. dünya savaşı) meydana gelmiştir.
- Doğal nüfus artışı en çok Doğu Anadolu’da normal artış ise Marmara Bölgesi’nde gerçekleşir.
- Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge Marmara en az olduğu bölge ise Doğu Anadolu bölgesidir.
- Tarımsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu’dur.
- Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen en önemli doğal faktör iklim ve yer şekilleri, beşeri faktör SANAYİDİR… Sanayidir.
- Türkiye nüfusu genç bir yapıya sahiptir.
- Kentleşme oranının en fazla olduğu bölge Marmara en az ise Karadeniz Bölgesi’dir.
- Tarım sektöründe çalışanların oranı azalırken sanayi de çalışanların oranı artmaktadır.
- Sanayi sektöründe çalışan sayısının en fazla olduğu bölge Marmara en az ise Doğu Anadolu’dur.
- Tarıma bağlı en fazla iç göçü Adana çevresi alırken turizme bağlı Antalya ve Muğla çevresi alır.
- Tarım ve turizm göçleri geçici iken sanayi göçleri kalıcıdır.
- En fazla iç göç veren bölgeler Karadeniz ve Doğu Anadolu’dur.
- En fazla göç alan bölgeler ise Marmara ve Ege’dir.
- Türkiye en fazla göçü Avrupa ülkelerine vermiştir.
- Dağınık yerleşme tipinin en yaygın olduğu yer Doğu Karadeniz Bölümü’dür.
- Kırsal ev tiplerini iklim ve doğal çevre belirler.
- En küçük yerleşme birimi köydür ve köy altı yerleşmeleri köye bağlıdır.
- En fazla il sayısına sahip bölge Karadeniz iken en az il sayısı ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır
69) Tarım destekleyen kuruluşlar
- Zirai Araştırma Enstitüsü
- Tigem
- TMO
- Ziraat Bankası
- Dsi
- Zirai Donatım Kurumu Tarım Satış Kooperatifleri ve TARİŞ gibi kuruluşlardır
70) ŞEKER PANCARI
Çabuk bozulduğundan dolayı fabrikalar hammaddeye yakındır ve küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için şeker pancarı üretim alanlarına yakın yerlerde besi hayvancılığı gelişmiştir.
71) HASSAS TARIM BİLGİLERİ
- Üretimi devlet kontrolünde olan ürünler: Kenevir, haşhaş, tütün, pirinç.
- Destek alımı yapılan ürünler: Buğday, tütün, şekerpancarı, çay, haşhaş, kenevir, fındık, pamuk. Türkiye’de özel konumdan dolayı yetişen ürünler: Muz, çay, kivi.
- Yetişme alanı dar olan ürünler: Muz, çay, zeytin, fındık, turunçgiller, Antep fıstığı.
- Yetişme alanı geniş olan tarım ürünleri: Elma, buğday, arpa, üzüm, şekerpancarı, baklagiller, ayçiçeği.
72) Nöbetleşe Ekim
Her yıl farklı ürünlerin üretilmesidir. Üretime süreklilik kazandırıp erozyonu azaltır.
73) Bir yeraltı kaynağının işletmeye açılabilmesi için
- Rezervinin (maden miktarı) fazla olması
- Tenör (cevher oranı) oranının fazla olması
- Kullanım alanının geniş olması
- Yüzeye yakın, ulaşımın kolay olması
- Teknoloji, sermaye, işgücü ve pazarlamanın kolay olması gerekir
74) Dış Ticaret
Türkiye’nin dışarıya mal veya hizmet satması olayına ihracat, dışarıdan alım yapmasına ise ithalat denir. Türkiye’nin ithalatı ihracatından fazla olduğu için dış ticaret açığı oluşmuştur. Türkiye’nin ihracatında sanayi ürünlerinin payı % 94, tarım ürünlerinin payı % 4 iken, yer altı kaynaklarının payı ise sadece % 2 civarındadır. İthalatımızın % 50 sinden fazlasını enerji kaynakları oluşturur.
75) İhracat ürünleri ve İthalat ürünleri
- Otomotiv, Tekstil • Petrol, Doğalgaz
- Çimento, Seramik • İlaç, Fosfat
- Pamuk, Tütün, İncir • Madeni yağ, Boya
- Üzüm, Antepfıstığı • Makine, Elektrikli eşya
- Turunçgil, Zeytin • Motorlu taşıtlar, Optik
- Bor, Bakır, Krom • Kâğıt, Muz, Kahve
- Mermer, Zımpara taşı • Pirinç
76) Türkiye Turizm Varlığı
- Kayak Merkezleri: Uludağ (Bursa), Kartal kaya (Bolu), Erciyes (Kayseri), Palandöken (Erzurum), Davraz (Isparta), Saklıkent (Muğla), Kartepe (İzmit), Elmadağ (Ankara), Ilgaz (Kastamonu), Sarıkamış (Kars).
- Tarihi Kalıntıları: Efes(İzmir), Sardes (Manisa), Millet (Aydın), Bergama (İzmir), Truva(Çanakkale),Perge (Antalya), Aspendos (Antalya), Patara (Antalya), Alacahöyük (Çorum), Kültepe (Kayseri), Gordion (Ankara),Hasankeyf (Batman), Nemrut Heykelleri (Adıyaman), Zeugma (Gaziantep).
- İnanç Turizmi: St Prerrer Kilisesi (Hatay), Meryem Ana Kilisesi (İzmir), Sümela Manastırı (Trabzon), Balıklı göl, (Şanlıurfa) St Nicole Kilisesi (Antalya).
- Deniz Turizmi: Fethiye, Kaş, Alanya, Kemer, Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Çeşme, Erdek, Ayvalık, Datça.
- Sağlık (Kaplıca) Turizmi: Balçova, Sandıklı, Buharkent, Gönen, Yalova, Kızılcahamam, Beypazarı, Bursa, Bolvadin, Germencik, Çermik, Diyadin kaplıcaları önemlidir.
77) KARADENİZ BÖLGESİ
- Yerel saat farkının en fazla olduğu bölgedir.
- Çizgisel hızın en az olduğu bölgedir.
- Heyelan olayları ve falezlerin en fazla olduğu bölgedir.
- Nem ve yağışın en fazla olduğu bölgedir.
- Sıcaklık farkının en az olduğu bölgedir.
- Orman bakımından en zengin bölgedir.
- Balıkçılığın en fazla geliştiği bölgedir.
- Kır nüfusunun kent nüfusundan fazla olduğu tek bölgedir.
- Dışarıya en çok göç veren bölgedir.
- Taş kömürü ve bakırın en fazla çıkarıldığı bölgedir.
78) MARMARA BÖLGESİ
- İki kıtada toprağı bulunan tek bölgedir.
- Türkiye’nin en sade ve en alçak bölgesidir.
- Ekili dikili arazi oranının en fazla olduğu bölgedir.
- İklim çeşidinin en fazla olduğu bölgedir.
- Besi ve kümes hayvancılığının en fazla geliştiği bölgedir.
- İpek böcekçiliğinin en fazla yapıldığı bölgedir.
- Nüfus miktar ve yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir.
- Kentleşme oranının en yüksek olduğu bölgedir.
- Sanayinin en fazla geliştiği bölgedir.
- Turizm çeşitliliği ve gelirlerinin en fazla olduğu bölgedir.
79) EGE BÖLGESİ
- Kırıklı dağların en fazla yer aldığı bölgedir.
- Jeotermal potansiyelinin en yüksek olduğu bölgedir.
- Kıyı uzunluğunun en fazla olduğu bölgedir.
- Delta ovalarının en fazla olduğu bölgedir.
- Bal üretiminin en fazla olduğu bölgedir.
- Kültür balıkçılığının en fazla yapıldığı bölgedir.
- Linyitin en fazla çıkarıldığı bölgedir.
- Termik santrallerinin en yaygın olduğu bölgedir.
- Kıta sahanlığının en geniş olduğu bölgedir.
- Deniz etkisinin en fazla iç kesimlere giriş yaptığı bölgedir.
80) AKDENİZ BÖLGESİ
- Güneş ışınlarını en büyük açıyla alan bölgedir.
- Karstik arazinin en yaygın olduğu bölgedir.
- Türkiye’nin en geniş deltası bu bölgede yer alır.
- Dalmaçya kıyı tipinin bulunduğu tek bölgedir.
- Kış sıcaklıklarının en yüksek olduğu bölgedir.
- Muz tarımının yapıldığı tek bölgedir.
- Seracılık ve sebzeciliğin en fazla geliştiği bölgedir.
- Kıl keçisinin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
- Turfandacılığın en fazla geliştiği bölgedir.
- Gölge boylarının en kısa olduğu bölgedir.
81) GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ
- Yüzölçümünün en küçük olduğu bölgedir.
- Doğal gölün bulunmadığı tek bölgedir.
- Türkiye’nin en büyük baraj gölü bu bölgedir.
- Akdeniz ikliminin görüldüğü tek iç bölgedir.
- Yaz sıcaklığı ve kuraklığın en yüksek olduğu bölgedir.
- Orman bakımından Türkiye’nin en fakir bölgesidir.
- Türkiye’nin en büyük sulama projesi (GAP) bu bölgededir.
- Petrol ve fosfatın en fazla çıkarıldığı bölgedir.
- Tarımda sulama ihtiyacının en fazla olduğu bölgedir.
- Zeytinin yetiştirildiği tek iç bölgedir.
82) DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
- Yüzölçümünün en fazla olduğu bölgedir.
- Enlem farkının en fazla olduğu bölgedir.
- Türkiye’nin en yüksek, dağlık ve engebeli bölgesidir.
- Volkanik arazinin en yaygın olduğu bölgedir.
- Kış sıcaklıklarının en düşük olduğu bölgedir.
- Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgedir.
- Büyük baş hayvancılığın en fazla yapıldığı bölgedir.
- Nüfus miktar ve yoğunluğunun en az olduğu bölgedir.
- Yeraltı kaynakları bakımından Türkiye’nin en zengin bölgesidir.
- Sanayinin en az geliştiği bölgedir.
83) İÇ ANADOLU BÖLGESİ
- Ekili dikili arazi oranının en fazla olduğu ikinci bölgedir.
- En fazla platonun olduğu bölgedir.
- Peribacalarının bulunduğu tek bölgedir.
- Türkiye’nin en az yağış alan bölgesidir.
- Rüzgâr erozyonunun en fazla etkili olduğu bölgedir.
- Tahıl üretiminin en fazla olduğu bölgedir.
- Nadas alanlarının en fazla olduğu bölgedir.
- Yeşil mercimeğin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
- Küçükbaş hayvancılığın en fazla geliştiği bölgedir.
- Tiftik keçisinin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
- Nüfus miktarı bakımından Türkiye’de ikinci sırada yer alır.
- Lüle taşının çıkarıldığı tek bölgedir.
- Şeker fabrikalarının en yaygın olduğu bölgedir.
- Uçak sanayisinin bulunduğu tek bölgedir.
84) NÜKLEER
- Uranyum ve Toryum gibi radyoaktif maddelerin atomlarının parçalanması ile enerji üretilir
- Mersin-Akkuyu ve Sinop’ta santral yapılması planlanmıştır.
85) ÖNEMLİ BİLGİLER
✔ Orman alt sınırını yağış(özel konum) , orman üst sınırını ise sıcaklık(enlem) belirler.
✔ Güneydoğunu nüfus miktarı az olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir(yüzölçümü küçük)
✔ İç anadoluda nüfus miktarı çok olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında(yüzölçümü büyük)…….
✔ Şekerpancarı=güneydoğu Anadolu yetiştirilir.
✔ Tütün =İç anadoluda yetiştirilir.
✔ Kıyılarda(denizel alanlarda)= kimyasal çözünme hakimdir.
✔ Karasal(iç bölgelerde)= fiziksel çözünme hâkimdir.
86) GEÇİTLER AKDENİZ
√ Çubuk → Antalya’yı göller yöresine
√ Sertavul → Silifke’yi Karaman’a
√ Gülek → Adana’yı İç Anadolu’ya
√ Belen → Çukurova’yı Hatay’a bağlar
87) GEÇİTLER KARADENİZ
- Kop (Bayburt-Erzurum arası),
- Zigana (Trabzon-Gümüşhane arası)
- Ecevit (İnebolu-Kastamonu arası) geçitleri bulunur.
88) DIŞ TİCARET
✔ Türkiye’nin en fazla ticaret yaptığı ülkelerin başında Rusya, Almanya, Çin, İtalya gibi ülkeler gelir.
✔ İhracatımızda Almanya, ithalatımızda ise Rusya ilk sıradadır.
89) TÜRKİYEDE SANAYİ
Türkiye’de sanayinin gelişmesinde en büyük sıkıntı sermaye azlığıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında
Ekonomide devletçilik ilkesiyle hareket edilmiştir. Daha sonra sermaye sıkıntısından dolayı özel sektör ve yabancı yatırımcılarda sanayiye dâhil olmuştur.
90) Nükleer Enerji
- Uranyum (Salihli) ve toryum (Eskişehir) gibi radyoaktif maddelerin parçalanmasıyla enerji elde edilir.
- Soğutma suyunun bol, deprem riskinin az olduğu alanlarda nükleer santralleri kurulur.
- Proje şeklinde Sinop ve Mersin’de nükleer santraller bulunur.
- İleri teknoloji gerektirir ve Türkiye’de aktif nükleer tesis yoktur
91 ) PETROL
Güneydoğu Anadolu da çıkarılan petrol Batman petrol rafinerisinde işletilir ancak; ihtiyacın % 10 karşıladığı için ithal edilir.
İthal edilen petrol, Orta Anadolu (Kırıkkale), Aliağa (İzmir), Ataş (Mersin) ve İpraş (İzmit) rafinerilerinde işlenmektedir
92 ) ORMANCILIK
Türkiye yüzölçümünün % 26’sı ormanlarla kaplıdır. Ormanlar genellikle yağış ve neme paralellik gösterdiği için mevcut ormanların % 80’i kıyı bölgelerimizde yer alır. Ormanların bölgesel dağılışına bakıldığında en fazla orman alanı Karadeniz’de yer alırken en az orman alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur.
93) Türkiye’de hayvancılık sorun-çözüm
- Yerli ırkların iyileştirilmesi (soy ıslahı)
- Çayır ve meraların ıslah edilmesi
- Ahır ve besi hayvancılığına önem verilmesi
- Erken kesimin önüne geçilmeli
- Yem üretimine ağırlık verilmeli
- Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmeli
- Destek ve kredi olanaklarının artırılması
- Pazarlama imkânlarının gelişmesi önemlidir.
94) GERİ DÖNÜŞÜMÜN FAYDALARI
- Doğal kaynakların tüketimi azalır.
- Geri dönüştürülen madde daha az enerjiyle işleneceğinden elektrik enerjisinden tasarruf sağlanır.
- Çöplerin bir kısmı çöplüğe gitmeyeceğinden çöp alanlarının ömrü uzar.
- Çevre kirliliği azalır.
- Ekonomiye katkı sağlar, bazı dışalım maddeleri azalır.
- İş alanı oluşturacağından istihdam artar.
95) ORTA KUSAK KANITLARI(TÜRKİYE)
√ Akdeniz iklimi görülür.
√ Dört mevsim belirgin yaşanır
√ Yıllık sıcaklık farkı belirgindir
√ Batı rüzgârlarının dolaylı etkisindedir.
√ Cephe yağışları görülür.
96)DÖNENCE DIŞI KANTLARI
- Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
- Gölge boyları hiçbir zaman sıfır metre olmaz.
