LYS Edebiyat Sınavında Çıkabilecek Önemli Bilgiler
LYS Edebiyat sınavında çıkabilecek en önemli bilgileri bir araya getirerek sizlerin işini biraz olsun kolaylaştırmaya çalıştık. Bu bilgiler ÖSYM'nin yapmış olduğu edebiyat sınavlarında en sık sorulan bilgiler olup gelecek sınavlarda da büyük ihtimal sorulabilecek önemli bilgilerdir. Bunun için sizlere tavsiyemiz bu bilgileri çok iyi çalışmanızdır bu sayede edebiyat netlerinizi arttırabilirsiniz. İlerleyen zamanlarda buna benzer konular paylaşacağım...
* Aşağıdaki arşivlenmiş edebiyat bilgileri geçmiş yıllarda sorulmuş önemli bilgilerdir bunun için gelecek yıllarda da sorulma ihtimali yüksek bilgiler olduğu için çok iyi çalışmalısınız.
* Aşağıdaki arşivlenmiş edebiyat bilgileri geçmiş yıllarda sorulmuş önemli bilgilerdir bunun için gelecek yıllarda da sorulma ihtimali yüksek bilgiler olduğu için çok iyi çalışmalısınız.
1. Mensur şiirin ilk örneklerini Servet-i Fünun döneminin en önemli sanatçılarından birisi olan Halit Ziya Uşaklıgil “ Mensur Şiirler ” isimli eserinde vermiştir.
2. Türk edebiyatında mensur şiir türündeki eserler :
- Halit Ziya Uşaklıgil: ''Mezardan Sesler''
- Mehmet Rauf: ''Siyah İnciler''
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu: ''Erenlerin Bağından, Okun Ucundan''
- Ruşen Eşref Ünaydın: ''Damla Damla''
- Sabahattin Kudret Aksal: ''Mavi''
4. Şiirin tek başına dilden dile dolaşmasına ve hafızalarda yer eden en güzel dizesine “mısra-ı berceste” denilmektedir.
5. Edebiyatımızda aruz ölçüsü ilk kez ''Kutadgu Bilig'' isimli eserde kullanılmıştır.
6. Kısa bir heceyi, ölçü gereği uzun okumaya ''imale'' denilmektedir. İmale: bir aruz kusurudur.
7. Zihaf: uzun bir heceyi, ölçü gereği kısaltmaya denilmektedir. Zihaf: bir aruz kusurudur.
8. Vasl (Ulama): Ünsüzle biten bir sözcüğün son ünsüzünü, ondan sonra gelen ve ünlüyle başlayan sözcüğün ilk hecesine bağlamaktır.
9. Takti (Kesme): Aruz ölçüsünde duraklardaki kesmelere denilmektedir. Aruz ölçüsünde duraklar sözcükleri bölebilirler.
10. Med: bir uzun heceyi, bir uzun bir kısa hece yapmaktır.
11. Serbest (Ölçüsüz): şiirin ilk örneklerini Abdülhak Hamit Tarhan, 1913 yılında ''Validem'' isimli eserinde vermiştir.
12. Lirik Şiir: duygusal yönü çok ağır basan şiirlerdir. Bu şiirlerde coşkulu bir anlatım vardır.
13. Epik Şiir: Kahramanlık,savaş,yiğitlik gibi konuları işleyen şiirlerdir.
14. Pastoral Şiir: Doğanın güzelliklerini, köy ve çoban hayatını konu alan şiirlerdir.
15. Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları sonucunda oluşturulmuş pastoral şiirlere ''eglog'' denir.
16. Bir çobanın ya da ozanın ağzından kır yaşamının güzelliklerini ve çekiciliğini anlatan pastoral şiirlere ''idil'' denilmektedir.
17. Didaktik Şiir: Genellikle bilgilendirici düşüncenin ağırlıklı olduğu ve bilgi aktarmak ve aşılamak amacıyla yazılmış şiirlere denilmektedir.
18. Satirik Şiir: Toplum yaşamındaki yanlışlıklarını, düzensizliklerini, eksiklerini, kişilerin yanlışlarını alaylı,eleştirili ve iğneleyici bir dille anlatan şiirlere ''Satirik Şiir'' denilmektedir.
19. Satirik şiirler: Divan edebiyatında ''hicviye'' , Halk edebiyatında ''taşlama'' adıyla anılmaktadır.
20. Dramatik Şiirler: manzum tiyatro yapıtlarındaki şiirlerdir. Hayatın (acıklı, komik, korkunç) yönlerini konu edinmektedir.
21. Koşuklar, Aşık edebiyatındaki koşmaların karşılığıdır. Bunun için koşmayla koşuk arasında bazı bakımlardan benzerlikleri vardır.
22. Bilinmiş olan en eski sagu, Alp Er Tunga Sagusu’dur.
23. Sagunun Halk edebiyatındaki karşılığına ağıt, Divan edebiyatındaki benzeri karşılığı ise mersiyedir.
24. Sav, günümüzdeki atasözünün karşılığına denilmektedir.
25. Mani, genellikle tek dörtlükten oluşmaktadır. 7’li hece ölçüsüyle oluşturulur. Konuya giriş için söylenen ilk iki dizeye “doldurma dize” denilmektedir. Asıl düşünce ileti ise son iki dizede bulunmaktadır.
26. Türkü: Genellikle üçer ya da dörder dizeli bentlerle ve her bendin sonunda tekrarlanan ''kavuştak'' ya da ''bağlama'' adı verilen nakarat dizelerinden oluşmaktadır.
27. Divan edebiyatımızda manzum olarak oluşturulmuş bilmecelere ''lugaz'' denilmektedir.
28. Koşmalar konularına göre türlere ayrılmaktadır bunlar :
- Güzelleme: Aşk, sevgi ve doğa güzellikleri gibi konuları işleyen koşmalardır.
- Koçaklama: Kahramanlık, savaş,yiğitlik gibi konuları işleyen koşmalardır.
- Taşlama: Herhangi bir kişiyi ya da toplumdaki olayları iğneleyen,eleştiren koşmalardır.
- Ağıt: Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı anlatan koşmalardır.
30. Semainin koşma nazım biçiminden ayrılan yönleri şunlardır: kendine özgü bir ezgiyle söylenmesi ve 8’li hece ölçüsüyle oluşturulmasıdır.
31. Kim tarafından yazıldığı bilinmeyen destanlara doğal destan, yazarı tarafından bilinen destanlara ise yapay destan denilmektedir.
- Bozkurt – Göktürk- Doğal Destandır.
- Türeyiş – Uygur - Doğal Destandır.
- Nasihat Destanı – Karacaoğlan - Yapay Destandır.
- Genç Osman Destanı – Kayıkçı Kul Mustafa - Yapay Destandır.
- Çanakkale Şehitlerine – Mehmet Akif Ersoy - Yapay Destandır.
- Üç Şehitler Destanı – Fazıl Hüsnü Dağlarca - Yapay Destandır.
33. Nutuk: tarikata yeni giren dervişlere yol göstermek ve onları bilgilendirmek amacıyla söylenen didaktik şiirlere denilmektedir.
34. Şathiye: Tanrıyla konuşur gibi söylenen ve inançlardan alaycı bir dille söz eden şiirlerdir.
35. Hikmet: dini ,ahlaki, felsefi konuları işleyen öğüt şiirlerine denilir.
36. Gazeller: aruz ölçüsüyle ve 5-15 beyit arasında oluşturulur. Gazelin ve kasidenin uyak düzeni ''aa/ba/ca/da… '' biçimindedir.
37. Gazelin ilk beytine ''matla'' , son beytine ''makta'' , en güzel beytine ''beyt’ül-gazel'' denir ve şairin mahlasını (takma adını) söylediği beyte ''taç beyit'' denilmektedir.
38. Divan edebiyatında parça güzelliği benimsendiği için gazellerde de genellikle konu birliği yoktur. Beyitleri arasında konu birliği olan gazellere “yek – ahenk gazel” denir. Bütün beyitleri birbirinden güzel olan gazellere ise “yek – avaz gazel” denilmektedir.
39. Bazı gazeller beyitler tam ortasından bölünerek dörtlük biçimine getirilirler. Bu şekilde oluşturulan gazellere “musammat gazel” denilmektedir.
40. Kaside: din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan ve bir karşılık beklenen şiirlerdir. Beyitlerle oluşturulur, gazel gibi (aa/ba/ca …) uyaklanır. Beyit sayısı genellikle 33-93 arasında değişir.
41. Methiye: kasidenin en önemli bölümüdür. Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Bu bölüm kasidenin en uzun bölümüdür.
42. Tegazzül: Kasidenin arasında kullanılan, onunla aynı ölçü ve uyakta olan gazeldir.
43. Fahriye : Şairin kendini övdüğü bölüme denilmektedir.
44. Mesnevi, divan edebiyatının en uzun nazım biçimidir. Uzun aşk öyküleri ve dini, tasavvufi, ahlaki öyküler genellikle mesnevi nazım biçiminde yazılmıştır. (aa/bb/cc/dd …) uyaklıdır.
45. Beş mesneviden oluşan eserlere “hamse” denir.
46. Edebiyatımızdaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacip‘in ''Kutadgu Bilig'' isimli eseridir. Türk edebiyatının önemli mesnevilerinden bazıları şunlardır :
- Aşık Paşa - Garipname
- Ahmedi - İskendername
- Şeyhi - Harname
- Gülşehri - Mantıku't Tayr
- Nabi - Hayriyye
- Nabi - Hayrabat
- Şeyh Galip - Hüsn-ü Aşk
48. Terkib-i bentin edebiyatımızdaki ilk ve en güzel örneklerini Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa vermektedir.
49. Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden esinlenerek aynı ölçü, aynı uyak ve aynı redifle yazdığı benzer şiire “nazire” denilmektedir.
50. Terci-i bendin edebiyatımızdaki ilk ve güzel örneklerini Ziya Paşa ve Şeyh Galip vermiştir.
''LYS Edebiyat Sınavında Çıkabilecek Önemli Bilgiler'' ile ilgili konumuz hakkında sormak istediklerinizi yorum yaparak sorabilirsiniz en kısa sürede konuyla ilgili yardımcı olmaya çalışacağız.
